ทำความรู้จักศิลปะยุคอาร์ตนูโว ผ่าน 3 ศิลปินระดับมาสเตอร์ของโลกในงาน Something Nouveau

เมื่อปีที่แล้ว คนกรุงเทพฯ มีโอกาสทำความรู้จักกับศิลปินระดับโลกหลายคน 

ไม่ว่าจะเป็น โคลด โมเนต์ (Claude Monet), เอ็ดการ์ เดอกาส์ (Edgar Degas), วินเซนต์ แวน โก๊ะ (Vincent Van Gogh), เอ็ดเวิร์ด มุงค์ (Edvard Munch), วาซิลี คันดินสกี (Wassily Kandinsky)

ผ่านเทคโนโลยีและมัลติมีเดียที่ปลุกเหล่ามาสเตอร์ขึ้นมาแสดงงานให้คนรุ่นใหม่ได้สัมผัสและดื่มด่ำกันอีกครั้ง

ครั้งนี้ ถึงช่วงเวลาของศิลปะแนว อาร์ตนูโว (Art nouveau) หรือ นวศิลป์ ซึ่งได้รับความนิยมสูงสุดในช่วงปี ค.ศ.1890-1905

ภาพจำของศิลปะแนวนี้คือ ลวดลายและเส้นสายอ่อนช้อยของดอกไม้และพืชนานาพรรณ เถาวัลย์ และสิ่งมีชีวิตเล็กๆ ที่อยู่ตามธรรมชาติ เช่น เปลือกหอย ใบไม้ แมลง 

แม้อาร์ตนูโวจะได้รับความนิยมในช่วงเวลาสั้นๆ แต่ความรุ่งเรืองของยุคอาร์ตนูโวที่ขึ้นสู่ขีดสุดในปี ค.ศ.1900 กลับมีอิทธิพลต่อผู้คนในสมัยนั้นเป็นอย่างมาก ทั้งด้านศิลปะ สถาปัตยกรรม และการออกแบบ

นับเป็นเรื่องดีที่ ริเวอร์ ซิตี้ แบงค็อก และทีมวิชั่น อะไลฟ์ (Vision Alive) จากรัสเซีย นำศิลปะแนวนี้กลับมาให้คนยุคใหม่ได้ทำความเข้าใจ และชื่นชมกันแบบเต็มตาอีกครั้งในงานนิทรรศการมัลติมีเดีย Something Nouveau 

ที่นำเสนอ 3 ศิลปินตัวพ่อในยุคอาร์ตนูโว มาโชว์เส้นสายอันสุนทรีย์ 

1.ออเบรย์ เบียร์ดสลีย์ (Aubrey Beardsley)

ออเบรย์ เบียร์ดสลีย์ นักวาดภาพประกอบและนักเขียนชาวอังกฤษ ได้ชื่อว่าเป็นศิลปินผู้ถ่ายทอดศิลปะแนวอาร์ตนูโวได้ที่ดีสุด เขาสร้างสรรค์ผลงานโดยใช้หมึกดำเป็นหลัก โดดเด่นด้วยการเล่นจุดสีขาวกับสีดำ อันได้รับแรงบันดาลใจมาจากศิลปะภาพพิมพ์แกะไม้สไตล์ญี่ปุ่น ซึ่งเขาศึกษาอย่างถ่องแท้

ภายใต้ลายเส้นอันอ่อนช้อยของเบียร์ดสลีย์ แฝงไว้ด้วยจินตนาการอันแปลกประหลาด พิสดาร บิ้วเบี้ยวจากความจริง และอีโรติค สิ่งเหล่านี้ทำให้เขาเป็นผู้สร้างสรรค์ศิลปะแนวอาร์ตนูโวได้แตกต่างและโดดเด่นมากกว่าใคร

เบียร์ดสลีย์เคยพรรณาถึงตัวเองไว้ว่า “ชายผู้มีร่างกายอัปลักษณ์ หลังโก่ง เดินลากเท้า หน้าตาดูหยาบ ตาโบ๋ และผมสีแดง” 

ผลงานของเบียร์ดสลีย์หลายชิ้นได้แรงบันดาลใจมาจากวรรณคดีและดนตรี ซึ่งเขาได้อิทธิพลมาจากแม่ของเขา เขาวาดภาพประกอบให้กับวากเนอร์ (Wagner), โชแปง (Chopin), ดอสโตเยฟสกี (Dostoevsky), เอดการ์ อลัน โพ (Edgar Allan Poe) และศิลปินอีกหลายคน 

เบียร์ดสลีย์ได้ชื่อว่าเป็นอัจฉริยะผู้ไม่ต้องฝึกปรือฝีมือมาก เขารักการนำรูปทรงของต้นไม้ตามธรรมชาติมาประยุกต์ให้เป็นลวดลายและลายเส้นทีสุดอ่อนช้อย

ความหลงใหลในศิลปะตะวันออก โดยเฉพาะอย่างยิ่งงานแกะสลักไม้แบบญี่ปุ่น ทำให้เบียร์ดสลีย์สร้างลายเส้นที่เป็นเอกลักษณ์ และเต็มไปด้วยรายละเอียดที่น่าสนใจ

2. อัลโฟนส์ มูคา (Alphonse Mucha)

อัลโฟนส์ มูคา เป็นศิลปินเพ้นติ้ง ทำภาพประกอบ และกราฟิกดีไซเนอร์สัญชาติเชก เขาอาศัยอยู่ที่ปารีสในยุคที่อาร์ตนูโวรุ่งเรือง โดยผลงานส่วนใหญ่เน้นเอกลักษณ์ของผู้หญิงสมัยใหม่ (New Woman) และความงามของสตรี เพราะเขามีมุมมองเปรียบความเป็นผู้หญิงเสมือนยาถอนพิษให้แก่บรรดาบุรุษ

นอกจากนี้ มูคายังโด่งดังในฐานะนักสร้างสรรค์โปสเตอร์ละครชื่อดัง ผลงานที่สร้างชื่อให้เขาในเวลาเพียงข้ามคืน คือโปสเตอร์ที่ออกแบบให้โรงละครเรอเนสซองค์ ซึ่งคัดเลือกโดย ซารา แบร์นารต์ (Sarah Bernhardt) อาร์ตไดเร็คเตอร์และนักแสดงนำหญิงผู้โด่งดังประจำโรงละคร

Gismonda ผลงานโปสเตอร์ชิ้นแรกของมูคา ที่เป็นจุดเปลี่ยนให้เขากลายเป็นศิลปินที่มีชื่อเสียงในกรุงปารีสเพียงชั่วข้ามคืน โดยเขานำบุคลิกของซารา แบร์นาร์ต ในสายตาของเขา มาผสมผสานเข้ากับฉากละครอันวิจิตร 

อีกหนึ่งภาพของมูคาที่โลกจดจำคือ ‘Sarah Bernhardt’ หรือ ‘วันของซารา แบร์นารต์’ ซึ่งถูกใช้ในงานเฉลิมฉลองเพื่อเป็นเกียรติแก่นักแสดงสาวชื่อดังแห่งยุค 

มูคามองว่า ซาราเป็นนักแสดงที่สร้างแรงบันดาลใจให้ผู้คนในสมัยนั้น เขาจึงออกแบบโปสเตอร์มีภาพของเธอที่แลดูคล้ายรูปเคารพทางศาสนา มีวงกลมบนศีรษะคล้ายรัศมีของพระเจ้า ในขณะเดียวกันก็มีความหรูหราและเต็มไปด้วยเสน่ห์แห่งความลึกลับ

ภาพหญิงสาวของมูคามักมีความอ่อนช้อย ใบหน้าละเอียดละออ และถูกแต่งแต้มด้วยสีสันสดมากกว่าโทนมืดดำ และมีธรรมชาติอย่างดอกไม้ ใบไม้เป็นส่วนประกอบอยู่เสมอ

3.กุสตาฟ คลิมท์ (Gustav Klimt)

กุสตาฟ คลิมท์ ศิลปินและมัณฑนากรหัวก้าวหน้าชาวออสเตรียน ผู้เติบโตในครอบครัวช่างแกะสลักทองที่มีฐานะค่อนข้างยากจน 

คลิมท์เป็นจิตรกรคนสำคัญในลัทธิสัญลักษณ์นิยม (Symbolism) ผู้มีผลงานเป็นเอกลักษณ์เฉพาะตัวไม่เหมือนใคร เขามักวาดภาพเพศสตรีด้วยลายเส้นพริ้วไหว และใช้แผ่นทองคำเปลวเป็นสีหลักในภาพได้อย่างลงตัวและโดดเด่น

ทว่าภาพสตรีส่วนใหญ่ที่เขาวาดสื่อไปในเชิงเซ็กส์อย่างเปิดเผย ทำให้ในยุคหนึ่งจึงมีกลุ่มคนที่ไม่เห็นด้วยกับงานศิลปะของเขา

แต่พอถึงช่วงปี 1900 เมื่ออิทธิพลจากความรักในเชิงอิโรติคและเรื่องเพศอบอวลไปทั่วกรุงเวียนนา บรรยากาศทางสังคมที่เปลี่ยนไปได้พาคลิมท์เข้าสู่ยุคทองคำวิพากษ์วิจารณ์ที่เคยเป็นลบก็กลับกลายเป็นไปในทางบวก 

‘Judith and the Head of Holofernes’ หนึ่งในงานศิลปะชิ้นมาสเตอร์พีซของคลิมท์ที่ติดตาผู้คนทั่วโลก แสดงให้เห็นถึงตัวละครจูดิธในพระคัมภีร์ไบเบิ้ลที่ถือศีรษะที่ถูกตัดของแม่ทัพโฮโลเฟอร์เนส ซึ่งเธอทำกระทำการนี้เพื่อปกป้องรักษาบ้านเกิดของเธอจากการทำลายของกองทัพอัสซีเรียน

‘The Beethoven Frieze: The Hostile Powers’ ผลงานของคลิมท์ที่ถูกต่อต้านและคัดค้านของสาธารณะชนในยุคนั้นอย่างรุนแรง เพราะผู้คนมองเห็นถึงภาพความอัปยศของผู้หญิง

และในช่วงยุคทองของคลิมท์ เขาสร้างสรรค์ผลงานชุด ‘The Embrace’ ที่คาดกันว่าได้แรงบันดาลใจมาจากการเดินทางไปเวนิสและราเวนนา สองเมืองที่มีชื่อเสียงในด้านกระเบื้องโมเสกแบบไบเซนไทน์ที่มีสีทองประกาย 

ผลงานที่โด่งดังมากที่สุดของคลิมท์คือ ‘The Kiss’ ที่เขาบรรจงวาดขึ้นโดยได้รับแรงบันดาลใจมาจากอิริยาบถของคู่รัก คลิมท์ผสมผสานทองคำเปลวลงในสีน้ำมันเพื่อให้ภาพสว่างไสวเป็นประกาย

ภายในงาน Something Nouveau ภาพมัลติมีเดีย ‘Portrait of Adele Bloch-Bauer ของคลิมท์ โดดเด่นสว่างไสวเป็นพิเศษด้วยสีทอง ภาพนี้ได้ชื่อว่าเป็นหนึ่งในผลงานมาสเตอร์พีซแห่งศิลปะอาร์ตนูโวที่สวยที่สุด

งานนิทรรศการมัลติมีเดีย Something Nouveau จัดแสดงตั้งแต่วันนี้ – 16 เมษายน 2020 ณ MODA Gallery ชั้น 2 ของริเวอร์ ซิตี้ แบงค็อก 

อ้างอิง

• Wikipedia.Aubrey Beardsley.https://en.wikipedia.org/wiki/Aubrey_Beardsley
• Wikipedia.Alphonse Mucha.https://en.wikipedia.org/wiki/Alphonse_Mucha
• Wikipedia.Gustav Klimt.https://en.wikipedia.org/wiki/Gustav_Klimt