หลังจากการใส่เสื้อลายสัญลักษณ์สวัสติกะของน้องน้ำใส BNK 48 เป็นประเด็นถูกวิพากษ์วิจารณ์กันอย่างกว้างขวาง
ข้อความในลักษณะ “สวัสติกะคือเครื่องหมายของนาซีและการฆ่าล้างเผ่าพันธุ์ชาวยิว” จึงถูกหยิบยกมาพูดถึงอีกครั้งอย่างเผ็ดร้อน
ทั้งที่ความจริงแล้ว สวัสติกะเป็นสัญลักษณ์ที่ใช้แพร่หลายทั่วโลกมานานหลายพันปี โดยเฉพาะในทางศาสนา ทั้งพุทธ พราหมณ์ ฮินดู และเชน ต่างใช้เพื่อเป็นสัญลักษณ์มงคล แต่ทุกครั้งที่มีการพูดถึงสวัสติกะ เราแทบไม่เคยก้าวไปไกลเกินยุคนาซี
สวัสติกะจึงไม่เคยได้พ้นออกจากวังวนของเครื่องหมายแห่งความชิงชัง
ในทางพุทธศาสนา สวัสติกะปรากฏเป็นหนึ่งในมหาปุริสลักษณะของพระพุทธเจ้า แต่เฉพาะอวตังสกมหาไพบูลย์สูตร และในมหาปทานสูตร ซึ่งกล่าวว่า “พระอุระของพระพุทธองค์ปรากฏสวัสติกะ” ดังนั้นเราจะพบสวัสติกะที่พระอุระของพระพุทธรูปในจีน เกาหลี ญี่ปุ่นเสมอ แต่ในฝ่ายเถรวาทเท่าที่ทราบไม่ปรากฏคตินี้
จากที่สำรวจดูพบว่ามีญี่ปุ่นกับเกาหลีที่ใช้สัญลักษณ์ 卍 แทนวัดบนแผนที่ ส่วนที่อื่นๆ จะใช้รูปธรรมจักร
แต่เมื่อต้นปี 2016 สำนักงานข้อมูลปริภูมิ (GSI) ของญี่ปุ่นสำรวจความเห็นของชาวต่างชาติเรื่องสัญลักษณ์บนแผนที่ญี่ปุ่นพบว่า หนึ่งในสัญลักษณ์ที่สร้างความสับสนให้คนต่างชาติมากที่สุดคือสัญลักษณ์ “มันจิ” (卍) หรือ สวัสติกะ ซึ่งหมายถึงวัดในพุทธศาสนา เพราะเข้าใจว่าเป็นสัญลักษณ์ของพวกนาซี เพื่อป้องกันความเข้าใจผิด สำนักงาน GSI จึงเสนอให้เปลี่ยนไปใช้รูปเจดีย์แทน
อันที่จริงโทษคนต่างชาติก็ไม่ได้เพราะคนสมัยใหม่ก็ไม่ค่อยทราบกัน แม้แต่คำอ่านของอักษรนี้ก็ไม่ทราบ
ที่จริงมันต่างกัน เพราะทางพุทธศาสนาสวัสติกะจะเวียนซ้าย 卍 ส่วนของนาซี หรือของศาสนาเชนและฮินดูจะเวียนขวา 卐
อย่างไรก็ตามญี่ปุ่นถือคติทั้ง 2 แบบคือ เวียนซ้าย 卍 หมายถึงเมตตาและกรุณาบารมี และเวียนขวา 卐 หมายถึงปัญญาและพละบารมี
ทางพุทธศาสนาอีกนัยหนึ่ง สวัสติกะหมายถึงวัฏจักรเกิดดับ การหมุนเวียนของกาละเทศะไม่สิ้นสุด แต่กับผู้บรรลุพุทธะ สัญลักษณ์นี้หมายถึงการบรรลุถึงภาวะสมบูรณ์แบบทั้งมหาสหัสโลกธาตุ ครอบคลุมพุทธคุณทุกประการ แสดงธรรมอันหมุนเวียนไม่หยุดนิ่ง คือพระธรรมจักรที่ประกาศแก่สรรพสัตว์อยู่ชั่วกาล สวัสติกะจึงมีค่าเท่ากับพระธรรมจักร และพระพุทธองค์ทรงเป็นพระมหาธรรมจักรราชา พระพุทธองค์ทรงเป็นผู้ปกครองมหาสหัสโลกธาตุโดยธรรม และหากไม่บรรลุพุทธะก็ไม่อาจมีสวัสติกะได้
สำหรับศาสนาพราหมณ์ พระธรรมาจารย์เซิ่งเหยียน (聖嚴法師) อธิบายว่า ในศาสนาพรามหณ์สวัสติกะเป็นสัญลักษณ์ของพระศิวะ ปรากฎบนพระอุระและยังเป็นลายขนหรือลายขวัญบนร่างกายของวัว จึงถือเป็นสัญลักษณ์ศักดิ์สิทธิ์
ในภาษาจีน สวัสติกะ 卍 เรียกว่า 萬 (ว่าน) แปลว่า “หมื่น” นับเป็นคำมงคลคำหนึ่ง นิยมเรียกว่า ว่านจื้อ (卍字) หรืออักษรว่าน ญี่ปุ่นออกเสียงว่ามันจิ แต่เดิมเมื่อแปลพระสูตรจากภาษาสันสฤตมาเป็นจีน ได้ละความหมายนี้ แต่ในสมัยราชวงศ์ถังได้มีการกำหนดความหมายที่เป็นมงคล โดยเฉพาะสมัยพระนางบูเช็กเทียน พระนางได้พระราชทานความหมายของว่านจื้อว่า “ประมวลสวัสดิมงคลคุณธรรมมหาศาล”
ภาพนี้เป็นการเรียกอักษรในพระสูตรชื่อ มหาปรัชญาปารมิตาหฤทัยสูตร แปลว่า พระสูตรหัวใจปัญญา หมายถึงปัญญาแห่งความว่างเปล่าของขันธ์ 5 ชาวพุทธมหายานบูชาพระสูตรนี้มาก ถือกันว่าเป็นหัวใจพุทธศาสนา ชาวพุทธในเกาหลีนำอักษรในพระสูตรมาจัดเรียงเป็นตัว 卍 และทำเครื่องหมายอ่านเป็นวงกตจักรวาล สะท้อนหลักการสวัสติกะตามคติพุทธ และพลวัตรธรรมจักรแห่งพระสูตรนี้
วิธีสาธยายพระสูตรคือ จะเห็นตัว 卍 2 ตัว เป็นตัวเริ่มและตัวปิดพระสูตร ให้เริ่มที่อักษร 摩 หรือ มะ (ย่อมาจากคำว่า “มหา”) ไล่เส้นประสีแดงจะนำเราผ่านวงกตอักษรธรรมไปจบที่อักษร 訶 หรือ หา (ย่อมาจากคำว่า สวาหา) ซึ่งเมื่อเรานำคำแรกและคำท้ายมารวมกันยังจะได้คำว่า 摩訶 หรือ “มหา” อีกด้วย
จะเห็นได้ว่าซีกโลกฝั่งตะวันออกนั้นคุ้นเคยกับสวัสติกะมาเป็นเวลาช้านาน ในฐานะสัญลักษณ์มงคล แต่เหตุที่ยุโรปหันมาสนใจสวัสติกะ เพราะต้นศตวรรษที่ 19 เพิ่งจะสืบสาวพบว่าตัวเองคือลูกหลานเผ่าอารยัน ซึ่งมีพี่น้องอยู่ในอินเดีย จึงเกิดความสนใจในภาษาและศาสนาของอินเดียอย่างแพร่หลาย
โดยเฉพาะในเยอรมนี กระแสนิยมปรัชญาอินเดียและภาษาสันสกฤตเข้มข้นมาก และมีการนำสวัสติกะมาเผยแพร่เป็นสัญลักษณ์มงคลในยุโรป
ต่อมาพวกชาตินิยมในยุโรปเหนือ เช่น เยอรมนี เนเธอร์แลนด์ และสแกนดิเนเวีย เริ่มรื้อฟื้นความยิ่งใหญ่ของโคตรตระกูลชาวอารยัน โยงว่าชาวอารยันเป็นเผ่าที่ยิ่งใหญ่ทางวัฒนธรรม และมีอาณาเขตกว้างใหญ่ไพศาลจากยุโรปถึงอินเดีย สวัสติกะกลายมาเป็นสัญลักษณ์ของพวกชาตินิยมที่เชิดชูเชื้อชาติอารยัน และพวกฝ่ายขวาจัดทางการเมือง กลายเป็นสัญลักษณ์ของพรรคกรรมกรชาติสังคมนิยมเยอรมัน หรือนาซีในที่สุด อีกทั้งนาซียังสนใจสวัสติกะในฐานะสัญลักษณ์ด้านมิติทางศาสนาและพลังลี้ลับด้วย
สัญลักษณ์สวัสติกะของฝ่ายนาซี จะมีลักษณะทิศทางทางด้านขวา (卐) ทำมุม 45 องศากับแนวระนาบ ว่ากันว่าเป็นการซ้อนกันของตัว S 2 ตัว ซึ่งย่อมาจากคำในภาษาเยอรมัน คือ “Stadt” แปลว่า บ้านเมือง และ “Sicherheit” แปลว่า ปลอดภัย
ฉะนั้น หากมองด้วยใจเป็นธรรม จะพบว่าสวัสติกะไม่ได้ชั่วร้าย แต่ทุกครั้งที่เราเห็นสวัสติกะ ก็มักจะพร้อมใจกันโยนบาปให้ ‘เครื่องหมาย’ โดยไม่ได้พิจารณาถึงเนื้อแท้ ว่าจริงๆ แล้ว ‘คน’ ต่างหากที่ชั่วร้าย แล้วป้ายมลทินให้ ‘สวัสติกะ’
