เมื่อพูดถึงเสื้อผ้าของมนุษย์อวกาศ เชื่อว่าภาพแรกที่เรานึกถึงคือ ชุดอวกาศตัวโต อุปกรณ์แน่น ที่เป็นชุดหลักในการปฏิบัติงาน
แต่เคยสงสัยกันไหมว่า นอกจากชุดที่เราคุ้นตา มนุษย์อวกาศยังสวมเสื้อผ้าอื่นๆ หรือไม่ ถ้ามี เสื้อผ้าแต่ละชิ้นแตกต่างกับชุดที่เราใส่อย่างไร
common เดินทางมาหาคำตอบที่ พิพิธภัณฑ์อวกาศแห่งรัสเซีย (Memorial Museum of Cosmonautics) ประเทศต้นกำเนิดชุดมนุษย์อวกาศชุดแรก ที่สวมใส่โดย ยูริ กาการิน นักบินอวกาศคนแรกของโลก
อีกทั้งยังเป็นที่รวมคอลเลคชั่นเสื้อผ้าของนักบินอวกาศทั่วโลก ตั้งแต่ยุคแรกๆ จนถึงปัจจุบันกว่า 100 แบบ
(Photo 1 : https://kremlintour.com, Photo 2 : www.cynic.org.uk)
นอกจากชุดหลักสำหรับการนำยานขึ้น-ลง และชุดปฏิบัติภารกิจภายนอกแล้ว เห็นได้ว่ามีชุดที่เหมือนจะ ‘ธรรมดา’ แบบที่เราใส่บนพื้นโลกอยู่หลายชุด ทั้งเสื้อยืด เสื้อโปโล กางเกงขาสั้น-ขายาว
โดยเสื้อผ้าทั้งหมดของมนุษย์อวกาศนั้น ใช้บุคลากรในการออกแบบจำนวนมาก ตั้งแต่หัวหน้านักออกแบบ แพทย์ วิศวกร ผู้ชำนาญการด้านกลไก และช่างตัดเย็บ เพื่อให้แน่ใจว่าทุกคนจะมีชีวิตรอดในทุกกรณี
‘ไม่ซัก-ใส่ซ้ำ-เปลี่ยนใหม่’ วิธีใช้เสื้อมนุษย์อวกาศ
มนุษย์อวกาศต้องปฏิบัติหน้าที่ในสถานีอวกาศเป็นระยะเวลา 6 เดือน พวกเขาจะใส่ชุดป้องกันขนาดใหญ่โดยเฉลี่ยเพียงแค่ 22 ชั่วโมงเท่านั้น คือช่วงเวลาบินและการต้องออกไปนอกยานหากจำเป็น
ฉะนั้นเสื้อผ้าที่ต้องใส่ส่วนใหญ่ จึงไม่ใช่ชุดอวกาศแบบที่เราคุ้นตา แต่เป็นชุดที่ดูธรรมดาๆ นี่แหละ และนี่คืองานหนักที่ทีมออกแบบต้องขบคิด ว่าทำอย่างไรจึงจะออกแบบเสื้อผ้าได้อย่างเหมาะสมที่สุด เมื่อต้องอยู่ในสภาวะไร้น้ำหนัก แต่เสื้อผ้าก็ต้องเอื้อทั้งประโยชน์ใช้สอยและความสะดวกสบายในการใช้ชีวิตภายในสถานีอวกาศ ที่เป็นทั้งที่ทำงานและบ้านในเวลาเดียวกัน
เสื้อผ้าของมนุษย์อวกาศ เริ่มมีการพัฒนาตั้งแต่ช่วงปี 1970 พร้อมๆ กับการพัฒนาสถานีอวกาศ มนุษย์อวกาศที่ต้องขึ้นไปปฏิบัติหน้าที่ต้องมีเสื้อผ้าที่เหมาะกับการทำงาน โดยมีชุดหลักๆ อยู่ 3-4 ประเภท ไม่มีการซักระหว่างใช้งาน ทุกคนต้องใส่จนกว่าจะไม่สามารถใส่ซ้ำได้แล้ว การเปลี่ยนชุดจะทำทุก 3 – 10 วัน แล้วแต่ประเภทของชุด
Flight Suit ชุดเครื่องแบบหรือชุดทำงาน
ชุดที่ใส่ทำงานในสถานีอวกาศต้องคำนึงถึงทั้งเรื่องสุขลักษณะ พื้นฐานของสรีรวิทยา และต้องสามารถป้องกันความร้อนทั้งในสถานีอวกาศและบนภาคพื้นได้ โดยปกติจะออกแบบมาให้เหมาะสมกับอุณหภูมิประมาณ 18-23ºC
Exercise Suit ชุดออกกำลังกาย
การออกกำลังกายคือเรื่องจำเป็นสำหรับมนุษย์อวกาศ เพราะในสภาวะไร้น้ำหนักมีผลต่อทั้งกล้ามเนื้อ มวลกระดูก และเลือด ทุกคนต้องออกกำลังกายวันละ 2-3 ชั่วโมง เพื่อรักษาร่างกายให้ปกติ
ชุดออกกำลังกายในที่นี้ มีทั้งชุดที่ใส่สำหรับออกกำลังกาย และชุดที่ใส่เพื่อช่วยให้กล้ามเนื้อได้ออกกำลัง ถือเป็นตัวช่วยสำคัญในการสร้างสมดุลร่างกาย ให้ใกล้เคียงกับเมื่อตอนอยู่บนพื้นโลกมากที่สุด
(Photo : http://www.spacefacts.de)
ปัจจุบัน ชุดที่ใส่ออกกำลังกาย จะไม่มีอุปกรณ์ที่ยุ่งยาก เป็นเพียงกางเกงขาสั้น เสื้อยืดผ้านุ่มสบาย คล้ายๆ กับที่เราใส่บนโลก แต่เสื้อออกกำลังกายของมนุษย์อวกาศจะพิเศษตรงที่มีการผสมไฟเบอร์ป้องกันเชื้อโรคไว้ในใยผ้า เพื่อสุขลักษณะและสามารถใส่ได้ต่อเนื่อง 3-4 วันโดยไม่ต้องซัก
ชุดสำหรับพักผ่อนและทำงานเบาๆ ภายในสถานีอวกาศ
น่าจะเป็นชุดที่มนุษย์อวกาศสวมใส่บ่อยที่สุดตลอดระยะเวลาการปฏิบัตงาน จึงต้องเป็นเสื้อผ้าที่สวมใส่สบายและเหมาะสม ส่วนใหญ่จะเป็นเสื้อโปโลหรือเสื้อยืด กางเกงคาร์โก้ หรือกางเกงขาสั้น สวมใส่สบายในอุณภูมิประมาณ 22-23ºC ลูกเรือสามารถเลือกชุดได้ว่าต้องการของรัสเซียหรืออเมริกา ก่อนการเดินทาง 1 เดือน เสื้อผ้าจะได้รับการจัดส่งไปยังสถานีอวกาศก่อนพวกเขาไปถึง ในปริมาณที่เพียงพอต่อการใช้งาน
(Photo of Greg Olsen : http://www.spaceadventures.com)
ชุดไล่ความร้อน
นี่คือชุดที่เรียกว่า Water Cooling ใช้สวมใส่ชั้นในสุดก่อนใส่ชุด Orlan EVA Space ซึ่งเป็นชุดสำหรับใส่ในการปฏิบัติหน้าที่นอกสถานี (Space Walk) เพื่อไล่ความร้อนออกจากร่างกาย ประกอบด้วยท่อพลาสติกเล็กๆ ยาว 65 เมตร ถักทออยู่ทั่วทั้งตัว ความเย็นของชุดเกิดจากการผ่านน้ำเข้าไปในท่อพลาสติกด้วยเทคนิคเฉพาะ สามารถนำความร้อนออกได้ในระดับ 400 วัตต์
(Photo :https://www.quora.com/How-does-one-don-enter-an-Orlan-space-suit)
เมื่อเทียบกับทุกอย่างที่เกิดขึ้นในโครงการอวกาศของรัสเซีย ดูเผินๆ เรื่องเสื้อผ้าเหมือนจะเป็นสิ่งเล็กน้อยที่สุด แต่ทุกองค์ประกอบล้วนเป็นจิ๊กซอว์ของความยิ่งใหญ่ในวันนี้ทั้งสิ้น รัสเซียก็คงเชื่อเช่นนั้น สังเกตจากการนำวลีหนึ่งของ ‘ลูเครเชียส’ นักปราชญ์ชาวโรมัน มาติดไว้เป็นประโยคเปิดในห้องแสดงเสื้อผ้าของพิพิธภัณฑ์อวกาศ
“So far as it goes, a small thing may give analogy of great things,
and show the tracks of knowledge.”
“สิ่งเล็กน้อยอาจเป็นที่มาของสิ่งที่ยิ่งใหญ่ และนำมาซึ่งหนทางแห่งความรู้”
อ้างอิง:
- Museum of Cosmonautics. http://www.kosmo-museum.ru
- Zvezda-NPP. Flight Suit – Cosmonaut’s Outfit PK-14, Rescue Spacesuit Sokol-KV2. http://www.zvezda-npp.ru/en/taxonomy/term/10
- NASA Video. Space Clothes With Astronaut Doug Wheelock. https://www.youtube.com/watch?v=lYnOs3lGL88
- National Aeronautics and Space Administration. Space Wear. https://spaceflight.nasa.gov/living/spacewear/index.html
- Wikipedia. Soviet space dogs. https://en.wikipedia.org/wiki/Soviet_space_dogs
