คุณตื่นมาในเช้าวันเสาร์ ไถมือถือหาอะไรอ่านเพื่อจรรโลงใจ แต่จะเชื่อไหม หากเราบอกว่า ตอนนี้คุณยังไม่ตื่น และกำลังอ่านบทความนี้อยู่ในความฝัน
ในชีวิตเราอาจนึกสงสัยอะไรทำนองนี้กันอยู่บ้าง เหมือนตัวละครเอกนาม ‘นีโอ’ (Neo) จาก The Matrix (1999) หนังคลาสิกแนวไซไฟปลายยุค 90 ที่เอ่ยถามตัวละครอีกตัวนาม ‘ชอย’ (Choi) ว่า “คุณเคยรู้สึกไม่แน่ใจว่าตัวเองกำลังตื่นอยู่หรือกำลังหลับฝันกันแน่บ้างไหม” ก่อนจะได้รับคำตอบแบบไม่ใส่ใจว่า “ตลอดเวลาเลยแหละ มันเรียกยาหลอนประสาทน่ะ (mescaline) นั่นคือทางเดียวที่ทำให้คุณบินได้”
เป็นคำถามแสนธรรมดาทว่าตอบได้ยาก ว่าเรากำลังตื่น หรืออยู่ในความฝัน นอนขดตัวอยู่ในแคปซูล เป็นเพียงแค่พลังงานขับเคลื่อนโลกจักรกลนอกความฝันให้แก่ The Matrix
หรือจะเอาให้ชีวิตที่เราใช้อยู่ดูเล็กจ้อยไปกว่านั้นอีกนิด ด้วยเรื่องเล่าเชิงปรัชญาของผีเสื้อตัวหนึ่งที่กำลังฝันว่าตัวเองเป็นมนุษย์ ของนักปรัชญาชาวจีนนาม จวงจื่อ (Zhuangzi) ที่บอกว่า “ยากเหลือเกินในการจะบอกได้ว่า ข้าพเจ้าเป็นจวงโจว (ชื่อเดิมของจวงจื่อ) ที่ฝันไปว่าเป็นผีเสื้อตัวนั้น หรือว่า ผีเสื้อตัวนั้นฝันไปว่า มันเป็นจวงโจวกันแน่”
ทว่าถอยห่างออกมาจากเรื่องของอภิปรัชญาสู่การใช้ชีวิตแบบสามัญธรรมดา หลายครั้งหลายคราวเหลือเกินที่เรารู้สึกราวกับว่าเรากำลังอยู่ในภาวะหลอนประสาทจากยาเสพติดคล้ายความฝัน
เราใช้ชีวิตราวนั่นคือความจริง ปล่อยให้มันเป็นไปโดยไม่เคยเอะใจหรือตั้งคำถามว่า มันมีบางอย่างผิดเพี้ยนดำเนินอยู่รายรอบตัวเราหรือเปล่า เราใช้ชีวิต ราวกับเป็นทาสความฝัน ง้อยเปลี้ยเสียขาและไม่สามารถควบคุมโลกฝันที่เรากำลังอาศัยอยู่ได้ เราใช้ชีวิต ทำงาน และปลอบตัวเองว่ามันก็เพื่อความฝันอะไรบางอย่าง (ในอีกความหมายหนึ่ง) โดยหลงลืมไปว่าเราอาจเป็นแค่กลไกหนึ่งของความฝันที่ใหญ่กว่า และความฝันนั้นดันเป็นความฝันของคนอื่น
ฟังดูย้อนแย้งที่มีข้อมูลบอกว่า มีผู้คนมากมายถึง 80% ใช้ชีวิตไปวันต่อไปวันโดยไม่เคยมีอาชีพในฝันเป็นของตัวเองเลย และสิ่งที่น่าเศร้ากว่าก็คือ แม้เราต่างอยู่ในภาวะหลอนประสาทเช่นนี้ แต่เรากลับไม่เคยกางปีกออกบินได้อย่างอิสระเสรีจริงๆ ได้เลยสักวัน ประหนึ่งคำบอกเล่าของชอยที่บอกนีโอว่า “นั่นคือทางเดียวที่ทำให้คุณบินได้” เป็นแค่คำโกหก หรือไม่ก็แค่ฝันลมๆ แล้งๆ ฝันหนึ่งเท่านั้น
เราถูกบอกว่าควรจริงจังกับชีวิต ขณะเดียวกันก็ถูกกล่อมตั้งแต่เด็ก ว่าชีวิตหนึ่งมันก็แค่ความฝัน ผ่านเพลงกล่อมเด็กอย่าง Row, Row, Row Your Boat ที่ว่า
“พาย พาย และพายเรือไป
ล่องไหลแผ่วเบาผ่านกระแสธารา
ครึกครื้น สุขสันต์ เบิกบาน
ชีวิตหนึ่งก็แค่ความฝัน”
—
“Row, row, row your boat,
Gently down the stream.
Merrily, merrily, merrily, merrily,
Life is but a dream.”
แล้วสรุปเราควรรู้สึกกับชีวิตนี้แบบไหน—จริงจังหนักแน่น หรือเบาหวิวเป็นแค่ฝัน?
จวงจื่อบอกว่า “ขณะฝัน เราไม่รู้หรอกว่าเรากำลังฝันอยู่”
และไม่ว่าการตื่นจะเป็นสัญลักษณ์ของ ความตระหนักรู้ หรือการปลดปล่อยตัวเองเป็นอิสระจากพันธนาการต่างๆ ซึ่งพันธนาการนั้นอาจเป็นภาพแทนของ อวิชา หรือความไม่รู้ และอื่นๆ อีกที สิ่งที่เราผู้อาจกำลังฝันอยู่ทำได้คงมีเพียงข้อเดียวคือ การเริ่มตั้งข้อสงสัยว่า
“เราตื่นหรือยัง หรือแท้จริงเรากำลังใช้ชีวิตอยู่ในความฝันกันแน่?”
โดยหวังว่าแม้จะไม่สามารถตื่นจากความฝัน แต่ขอแค่มันจะเป็นจุดเริ่มต้นให้ความฝันนี้ไม่เป็นฝันร้ายเกินไปนัก
อ้างอิง
- Michael Hutchens. The real reason 80% of people don’t have their dream job. https://bit.ly/2IfQGbh
- Burton Watson. The Complete Works Of Chuang Tzu. https://bit.ly/3kdEdSG
