‘ต้นโพธิ์’ แท้จริงแล้วไม่ได้ชื่อ ‘โพธิ์’

‘ต้นโพธิ์’ ที่เรานิยมเรียกกัน แต่ก่อนชื่อว่า ‘อัสสัตถะ’

 

อัสสัตถะเป็นภาษาบาลี (เข้าใจว่าชาวพื้นเมืองแต่เดิมเรียกเช่นนี้) จนกระทั่งพระพุทธเจ้าตรัสรู้ใต้ต้นไม้ดังกล่าว ต้นอัสสัตถะจึงถูกเรียกชื่อใหม่ว่า “ต้นโพธิ์”

 

ทำไมถึงชื่อต้นโพธิ์?

 

โดยความหมาย ‘โพธิ’ (หรือ ‘พุทธ’) หมายถึง ความตรัสรู้

และความจริงแล้ว ‘โพธิ’ ไม่ใช่ชื่อเรียกต้นไม้ชนิดใดชนิดหนึ่ง แต่ใช้เรียกต้นไม้ที่พระพุทธเจ้าแต่ละพระองค์ตรัสรู้

 

 

พระสุตตันตปิฏก บันทึกว่า พระโคตมพุทธเจ้าได้ตรัสเรื่องพุทธวงศ์ (สายของพระพุทธเจ้า) เมื่อครั้งประทับ ณ นิโครธาราม ว่าการสืบสายพุทธวงศ์ไม่ได้มาจากการสืบสายโลหิต หรือการชิงอำนาจ แต่มาจากการสั่งสมบารมี และรับพยากรณ์จากพระพุทธเจ้าในอดีต

พุทธศาสนาเชื่อว่าพระพุทธเจ้ามีมาแล้วมากมายนับไม่ถ้วน อุปมามากกว่าเม็ดทรายในมหาสมุทรทั้งสี่ แต่พระพุทธเจ้าในอดีตที่อยู่ในพุทธวงศ์ของพระโคตมพุทธเจ้ามีทั้งสิ้น 24 พระองค์ (เนื่องจาก 24 พระองค์นี้พยากรณ์ว่า พระโคตมโพธิสัตว์จะได้ตรัสรู้เป็นพระพุทธเจ้าในอนาคต)

ในอดีตพระพุทธเจ้าทุกพระองค์ล้วนตรัสรู้ที่ใต้ต้นไม้ แต่ต้นไม้ที่ประทับบำเพ็ญเพียรเพื่อตรัสรู้อาจต่างกัน

ดังนั้น ต้นพระศรีมหาโพธิ์ (ต้นไม้ที่พระพุทธเจ้าตรัสรู้) ของพระพุทธเจ้าแต่ละพระองค์จึงไม่เหมือนกัน (หรืออาจเป็นต้นเดียวกันก็ได้)

ต่อไปนี้คือ ต้นพระศรีมหาโพธิ์ที่พระพุทธเจ้า 5 พระองค์ล่าสุด (ลำดับย้อนหลังจากปัจจุบัน) ทรงประทับเพื่อตรัสรู้

 

1.พระพุทธโคตมะ – ต้นอัสสัตถะ หรือ “ต้นโพธิ์”

 

2. พระพุทธกัสสปะ – ต้นนิโครธ หรือ “ต้นบันยัน”

 

3. พระพุทธโกนาคมนะ – ต้นอุทุมพระ หรือ “ต้นมะเดื่อชุมพร”

 

4. พระพุทธกกุสันธะ – ต้นสิรีสะ หรือ “ต้นพฤกษ์”

 

5. พระพุทธเวสสภู – ต้นมหาสาละ หรือ “ต้นสาละ”

 

ขณะที่ตำราอนาคตวงศ์ ได้ระบุถึงพระโพธิสัตว์ที่จะมาตรัสรู้เป็นพระพุทธเจ้าอีก 10 พระองค์ โดยระบุว่า พระพุทธเจ้าองค์ถัดไป คือ พระศรีอาริยเมตไตรย จะมาตรัสรู้เป็นพระเมตไตยพุทธเจ้าที่ใต้ “ต้นกากะทิง”

ด้วยเหตุนี้ “ต้นโพธิ์” ที่แท้จริง จึงไม่ใช่ต้นไม้ชื่อโพธิ์อย่างที่เราเข้าใจ

แต่หมายถึงต้นไม้พันธุ์ใดก็ได้ ที่พระพุทธเจ้าทรงประทับเพื่อตรัสรู้

กล่าวอย่างถึงที่สุด “ต้นโพธิ์” จึงมิใช่สิ่งใดอื่น

นอกจากชื่อที่ ‘สมมติ’ ขึ้นมา

 

อ้างอิง:

• ชาญวิทย์ เกษตรศิริ (บรรณาธิการ). พระศรีมหาโพธิ์: จากชมพูทวีปสู่สุวรรณภูมิ. http://www.openbase.in.th/files/tbpj157.pdf
• บุญรอด บุญเกิด. ต้นโพธิ์: ต้นไม้เป็นที่ตรัสรู้. https://bit.ly/2Qv22Xq
• Wikipedia. ต้นพระศรีมหาโพธิ์. https://bit.ly/2L2zEZY
• Wikipedia. พุทธวงศ์. https://bitly.com/
• Wikipedia. Moraceae. https://en.wikipedia.org/wiki/Moraceae