ใบชาคั่วผสมสมุนไพรท้องถิ่น กลิ่นหอมชื่นใจที่ ซาเจ๊ะ หม่อโป๊ะกู่ หรือ พ่อหลวงซาเจ๊ะ อดีตผู้ใหญ่บ้านดอยผาหมี นำมาต้อนรับแขกผู้มาเยือน มองเผินๆ ไม่ต่างจากชาทั่วไป
แต่ “ชาธรรมดา” ของชาวเขาเผ่าอาข่าถ้วยนี้พิเศษกว่าชาอื่น เพราะนี่คือชาสูตรเดียวกับชาที่ในหลวงรัชกาลที่ 9 เสวยทุกครั้งที่เสด็จมาผาหมี
“ในหลวงท่านชอบมาก เสวยทุกครั้งที่เสด็จมา แถมยังนำกลับไปด้วยอีกต่างหาก”
พ่อหลวงซาเจ๊ะยิ้มอย่างภาคภูมิใจ พร้อมย้อนความหลังถึงครั้งแรกที่นำชาสูตรพื้นบ้านนี้รับเสด็จในหลวงรัชกาลที่ 9
“ตอนท่านเสด็จมาครั้งแรก ผมทั้งดีใจและตื่นเต้น ผมเป็นคนเดียวที่พูดภาษาไทยได้ในตอนนั้น เลยได้รับหน้าที่ให้พูดกับในหลวง แต่ผมพูดราชาศัพท์ไม่เป็น ท่านก็รับสั่งกับผมว่าไม่ต้องๆ พูดแบบตรงไปตรงมาดีที่สุด”
ในยุคที่ผาหมีเป็นเพียงภูเขาหัวโล้น ไม่มีถนน พ่อหลวงซาเจ๊ะ ต้องนำม้าไปรับเสด็จ โดยเขาทำหน้าที่ประคองพระกรของพระบาทสมเด็จพระเจ้าอยู่หัวไว้ตลอดเวลา ด้วยเหตุผลซื่อๆ ว่า
“กลัวท่านตกม้า”
“ตอนแรกเราไม่กล้าเอาของอะไรให้ท่านเสวยหรอก มีแต่ของชาวป่าชาวเขา กลัวท่านเสวยไม่ได้ แต่ท่านถามผมว่าบ้านอยู่ที่ไหน พอผมชี้มาว่าอยู่ตรงนี้ ท่านก็มีพระเมตตาเสด็จมาที่บ้าน ผมจึงรับเสด็จพระองค์ท่านตามธรรมเนียมของชาวอาข่า คือชงชาให้แขกผู้มาเยือน”
พ่อหลวงซาเจ๊ะเล่าถึงที่มาของ ‘ชาเสวย’ ให้ฟังด้วยแววตาเป็นประกาย พร้อมรินชาให้เราได้ลองดื่ม
น้ำชามีความหอมและได้รสเข้มของชาป่าอัสสัม ขณะเดียวกันก็มีอีกหนึ่งกลิ่น ที่ให้ความรู้สึกหอมชื่นใจของส่วนผสมอะไรบางอย่าง
พ่อหลวงซาเจ๊ะเผยสูตรลับของ ‘ชาเสวย’ ให้ฟังว่า ประกอบด้วยส่วนผสม 3 อย่างคือ ชาป่าอัสสัม ใบเตย และ ‘ใบเหมียวดา’ สมุนไพรพื้นถิ่นของชาวอาข่า สูตรเด็ดเคล็ดลับที่มาเพิ่มความหอมโดดเด่นให้น้ำชาถ้วยนี้
‘เหมียวดา’ ไม่ได้มีดีแค่ความหอม แต่ยังเป็นยาสมุนไพรประจําบ้านของชาวเขา ด้วยกลิ่นหอมคล้ายใบเตย จึงนิยมนํามาสูดดมแก้วิงเวียนศีรษะ คนสมัยโบราณจะต้องพกเหมียวดาติดตัวไปด้วยทุกครั้งเมื่อเข้าป่า ในแง่ของสรรพคุณทางยา สามารถใช้ใบแห้งชงเป็นชาดื่มแก้หวัด แก้ไข้ แก้ไอ และบรรเทาอาการหอบหืด หากไม่ต้มดื่ม ชาวอาข่ามักจะนํามาทําเป็นลูกประคบ หรือเข้าตัวยาสําหรับอาบอบ ช่วยลดอาการบวม ฟกช้ำ กระจายเลือดลม และยังทำให้ร่างกายหอมอีกด้วย
เหมียวดาจึงถือเป็นส่วนผสมสำคัญที่ช่วยชูกลิ่นของชาตำรับพิเศษนี้ ให้ผู้ที่ดื่มรู้สึกสดชื่น ผ่อนคลาย สบายใจ และปลอดโปร่ง
เมื่อได้ส่วนผสมที่ลงตัว ชาวอาข่าจะนำทั้งหมดมาเด็ด ขยี้ และตากแดดจนแห้ง จากนั้นจะนำมาคั่วด้วยเตาถ่านไฟอ่อนๆ จนหอม ถึงจะเป็น ‘ชาเสวย’ ที่สมบูรณ์พร้อมชง
“ตอนท่านเสวยครั้งแรกก็รับสั่งถามครับว่านี่ชาล้วนๆ หรือผสมอย่างอื่นด้วย ผมตอบท่านไปว่าเป็นชาผสมสมุนไพร ท่านโปรดมาก ดื่มชานี้ทุกครั้งที่เสด็จมาที่นี่ เเล้วพอท่านเสด็จกลับ ผมจะห่อกลับไปให้ทุกครั้ง”
นับตั้งแต่วันนั้น ชาพื้นบ้านธรรมดาๆ ที่ไม่เคยมีชื่อเรียก ก็ได้รับการเรียกขานใหม่ว่า “ชาเสวย”
ทุกวันนี้พ่อหลวงซาเจ๊ะยังคงทำชานี้ให้ผู้ที่มาเยือนดอยผาหมีได้ลองดื่ม พร้อมเล่าความหลังเกี่ยวกับในหลวงรัชกาลที่ 9 ให้ทุกคนฟัง
ใครอยากมีโอกาสสัมผัส ‘ชาเสวย’ ที่ในหลวงรัชกาลที่ 9 ทรงโปรด พ่อหลวงซาเจ๊ะและชาวบ้านดอยผาหมียินดีต้อนรับทุกคนเสมอ สอบถามรายละเอียดเพิ่มเติมได้ที่ https://www.facebook.com/phuphamee/
Did you know/Quick Facts
ดอยผาหมี คือหมู่บ้านกลางหุบเขาของชาวไทยภูเขาเผ่าอาข่า ในอำเภอแม่สาย จังหวัดเชียงราย ในอดีตพื้นที่รอบหมู่บ้านมีปัญหาเกี่ยวกับยาเสพติดและการปลูกฝิ่น แต่หลังจากการเสด็จพระราชดำเนินของพระบาทสมเด็จพระปรมินทรมหาภูมิพลอดุลยเดช หมู่บ้านผาหมีก็เปลี่ยนเป็นสถานที่ปลูกกาแฟ ชา ลิ้นจี่ แมคคาเดเมีย ปัจจุบันได้รับการพัฒนาเป็นแหล่งท่องเที่ยว มีร้านอาหาร ร้านกาแฟ และโฮมสเตย์ ที่ดำเนินการโดยชาวบ้านทั้งหมด
