“ถ้าเห็นอกเห็นใจมากนัก ก็รับเอาไปไว้ที่บ้านตัวเองสิ”
หดหู่ทุกครั้งที่เห็นความคิดคับแคบและไร้ความเป็นมนุษย์เช่นนี้ผ่านตาในคอมเมนต์จากคอนเทนต์ต่างๆ ที่พยายามแสดงให้เห็นปัญหาของคนชายขอบ โดยเฉพาะ คนไร้บ้าน ที่ได้รับผลกระทบจากวิกฤติโควิด-19 ไม่แพ้ผู้คนกลุ่มอื่น
ความเห็นอกเห็นใจคือคุณสมบัติหนึ่งที่มนุษย์ทุกคนพึงมี แต่สำหรับบางคน มันคงเกิดขึ้นไม่ได้หากไม่เคยพยายามมองโลกให้กว้าง ถอยห่างจากตัวเอง และลองค่อยๆ ‘ทำความเข้าใจ’ ผู้อื่นอย่างแท้จริงดู
เมื่อปลายปี 2020 มีหนังสือเล่มหนึ่งชื่อ The Book of Homelessness ซึ่งจัดทำโดยองค์กรการกุศลนาม Accumulate วางจำหน่าย ซึ่งอาจทำให้เราเข้าใจชีวิตของคนไร้บ้านเพิ่มมากขึ้น
Accumulate นิยามตัวเองว่าเป็น ‘โรงเรียนศิลปะสำหรับคนไร้บ้าน’ ในคราบขององค์กรการกุศล ที่พยายามสร้างพื้นที่ทำงานสร้างสรรค์ จัดเวิร์กช็อปให้แก่เยาวชน และคนไร้บ้านผู้ใช้ชีวิตอยู่ในลอนดอน ด้วยเชื่อว่างานศิลปะจะช่วยทำให้ผู้คนเรียนรู้ และพัฒนาศักยภาพต่อการมีชีวิตและสุขภาพจิตที่ดีได้โดยไม่ทิ้งใครไว้ข้างหลัง
The Book of Homelessness คือหนังสือภาพจากคนไร้บ้านเล่มแรกของโลกที่เกิดจากโครงการของ Accumulate หนังสือเล่มนี้เป็นการรวมงานศิลปะฝีมือของคนไร้บ้านหลากหลายที่มาที่ไป ทั้งงานวาดเส้น ข้อความ บทกวี หรือกระทั่งภาพถ่าย ที่เกิดจากเรื่องราวในชีวิตจริง เล่าออกมาจากประสบการณ์และน้ำเสียงที่สัตย์ซื่อ มันจึงเปี่ยมไปด้วยอารมณ์ร่วมของเรื่องราวส่วนตัว ของความเจ็บปวด ของการถูกเย้ยหยัน ของผู้คนที่ได้รับผลกระทบจากสงคราม หรือจากครอบครัวที่ปฏิเสธในการจะมอบความรักให้ นี่คือเรื่องราวของการต่อสู้ดิ้นรนอย่างยากลำบาก ของคนที่ต้องการความเข้าใจเหนือความสงสาร ของมนุษย์ที่ควรถูกนับเป็นมนุษย์เท่ากันกับทุกคน
“มันง่ายมากที่จะดูถูกคนไร้บ้าน” มิตเชล คนไร้บ้านผู้เคยหลับนอนบนท้องถนนของกรุงลอนดอนยาวนานถึงสามปี และเป็นหนึ่งในผู้มีส่วนร่วมกับหนังสือภาพเล่มนี้แสดงความคิดเห็น “เราไม่ถูกสอนให้เคารพกันและกันในสังคม และหากเรามีเหตุผลที่จะเหยียดหยามคนอื่นได้ นั่นดูจะเป็นค่าเริ่มต้นที่ทำให้เราเพิกเฉยต่อคนอื่น”
โดยมิตเชลหวังว่า หนังสือเล่มนี้จะช่วยเปลี่ยนมุมมองและสร้างความเข้าอกเข้าใจต่อคนไร้บ้านได้มากขึ้น
ส่วน เมรีส คัมเบอร์ (Marice Cumber) ผู้ก่อตั้ง Accumulate ก็แสดงความคิดเห็นว่า “ฉันไม่อยากให้หนังสือเล่มนี้เป็นหนังสือภาพเกี่ยวกับคนไร้บ้านที่ถูกสร้างขึ้นจากใครบางคนที่ไม่ใช่คนไร้บ้าน ประเด็นสำคัญของการทำหนังสือเล่มนี้คือการที่พวกเขาเล่าเรื่องของตัวเองในรูปแบบที่พวกเขาต้องการ”
คนไร้บ้านถูกเหมารวมและเข้าใจอย่างผิดๆ อยู่เสมอ การเกิดขึ้นของหนังสือที่ชวนคนไร้บ้านตัวจริงมาแสดงความรู้สึกต่างๆ ผ่านงานศิลปะ เป็นปากเป็นเสียงให้แก่ตัวเอง บอกกล่าวออกมาตรงๆ โดยไม่กระมิดกระเมี้ยน ว่าเรื่องใดจริง หรือไม่จริง หรือมีเรื่องราวใดบ้างที่แตกต่างออกไป ก็น่าจะพอช่วยสร้างความเข้าใจต่อสังคมเพิ่มขึ้นไม่มากก็น้อย
มีข้อความหนึ่งในหนังสือเล่มนี้ที่สั่นสะเทือนใจ
ข้อความนั้นอยู่ในผลงานของ เดฟ โซแฮนพัล (Dave Sohanpal) หนึ่งในคนไร้บ้านที่ขีดเขียนลงไปในกระดาษแบบฟอร์มขอสมัครลี้ภัยความว่า
“ผมไม่ใช่ตัวเลข ผมคือมนุษย์”
becommon อยากแนะนำหนังสือเล่มนี้ ที่คงทำให้เราเข้าใจคนอื่นมากขึ้น และอาจทำให้ใครก็ตามที่มีแนวโน้มตัดสินคนอื่นอย่างรวดเร็วโดยไม่ทันไตร่ตรอง ได้พินิจพิจารณาเรื่องราวของคนไร้บ้านผ่านมุมมองใหม่ๆ ก่อนจะพ่นข้อความที่ไร้ความเป็นมนุษย์และไม่มีความเห็นอกเห็นใจออกไปอย่างไม่ยั้งคิด
“วันที่ 5 กันยายน 2018 ฉันเดินทางออกจากประเทศของตนสู่แห่งหนแปลกหน้า”
รูปลายเส้นง่ายๆ กับข้อความบันทึกของการเดินทางออกนอกประเทศเพื่อหาบ้านและชีวิตที่ดีกว่าของคนไร้บ้านนาม แฮมาโฮล์ลาฮ์ ดีเอโล (Hamahoullah Diallo)
ลุยโคลนมาสู่ชีวิต ฉันมองเห็นดอกเดซี่แย้มผลิที่ทางซ้าย ดอกทานตะวันกำลังงอกเงยจากผืนดิน สมองของฉันฟื้นตื่นจากความอลหม่าน ฉันสงสัยจึงถามชื่อของเธอ มิใช่นามที่เธอใช้เพื่อเกียรติยศ แต่คือคำเรียกขานที่แอบซ่อนอยู่ภายใน เมื่อเธอจดจำตัวเองได้อีกครั้ง ฉันตระหนัก ฉันแค่ต้องการเป็นที่รักในหนทางนั้น วิถีที่ทำให้จิตวิญญาณของฉันสงบ และ R.H. Sin บอกว่ามันดีกว่าอะไรทั้งหมด ฉันรู้ว่าข้างในต่างหากที่มอบพื้นที่ให้ แก่ความยุติธรรม แก่ความรัก แก่รูปลักษณ์ และแก่ความศรัทธา ความรักทั้งร่วงหล่น โบยบิน และพุ่งไปอย่างเป็นอิสระ ฉันโจนทะยาน และมองเห็นแววตาของเธอ ที่ซึ่งทำให้ฉันรับรู้ว่าเราเอ่ยทักทายกันจากข้างใน ดวงตาคือหน้าต่างของดวงใจ เมื่อมองเห็นดวงใจ เราจึงเห็นตัวเอง จากทั้งสองฝั่ง จากจุดสูงสุด สู่มหาสมุทรลึกสุดหยั่งเบื้องล่าง เราเยียวยาจิตวิญญาณของกันและกัน แม้เราไม่ได้คุยกันมาเนิ่นนาน ทว่าจิตวิญญาณก็ยังล่องลอยไม่จม
สั่งซื้อ The Book of Homelessness ได้ที่ https://accumulate.org.uk/product/the-book-of-homelessness/
อ้างอิง
- Jennifer Hahn. The Book of Homelessness is the first graphic novel created by homeless people. https://bit.ly/3hS7lRo
- Clare Horton. ‘This is our truth’: the world’s first graphic novel made by homeless people. https://bit.ly/3eBjA2B
