ในสังคมมนุษย์ที่เคลื่อนขยับไปข้างหน้าหรือถอยหลังกันเป็นกลุ่มคณะ ทุกคนต่างรู้ว่าผู้นำของคือปัจจัยสำคัญที่ทำให้เกิดได้ทั้งความรุ่งเรืองและร่วงโรย
โดยเฉพาะในภาวะวิกฤต ที่ไม่ว่าใครย่อมต้องการผู้นำที่ดีมาเป็นผู้กำหนดทิศทาง เพื่อพาพวกเราผ่านพ้นเรื่องเลวร้ายไปด้วยกัน ประวัติศาสตร์แสดงให้เห็นกันมานักต่อนักแล้วว่าถึงแม้ผู้ตามจะเป็นคนชาญฉลาดมีคุณภาพแค่ไหน แต่หากได้ที่ผู้นำที่แย่ เรื่องเลวร้ายก็ย่อมบังเกิดได้มากกว่าเรื่องดีเป็นธรรมดา
แล้วคุณมีผู้นำหรือกระทั่งทำตัวเป็นผู้นำที่ดีพอหรือยัง?
แม้นิยามของ ‘ผู้นำที่ดี’ ดูจะกว้างและไม่ใช่สิ่งตายตัว แต่ มาร์เซล ชวานเตส (Marcel Schwantes) นักพูดและนักเขียนผู้เชี่ยวชาญในเรื่องภาวะผู้นำก็แสดงความคิดเห็นว่า ลักษณะลำดับแรกของการเป็นผู้นำที่ดีนั่นคือ การเป็น ‘ศูนย์กลาง’ ของผู้คน
“พวกเขาต้องมุ่งมั่นที่จะนำโดยการรับใช้ผู้อื่นก่อน หลังจากนั้นทุกอย่างจะตามมาด้วยผลลัพธ์ที่ยอดเยี่ยม”
มนุษย์เติบโตมากับโลกที่เต็มไปด้วยอันตราย ด้วยร่างกายที่ไม่ได้แข็งแรงนักหากอยู่ลำพัง ตั้งแต่ยุคหิน เราต้องต่อสู้กับทั้งสภาพอากาศ นักล่าเผ่าพันธ์ุอื่น ความอดอยาก หรือกระทั่งโรคระบาด มนุษย์จึงวิวัฒนาการมาเป็นสัตว์สังคมเพื่อทำให้เผ่าพันธุ์ของตนอยู่รอด เราใช้ชีวิต ทำงานร่วมกัน เป็นความปลอดภัยให้แก่กันและกัน และผู้นำก็มีบทบาทสำคัญในเรื่องนี้
เพราะความอันตรายภายนอกเหล่านี้เป็นสิ่งที่เราควบคุมได้ยาก ไซมอน ซิเนก (Simon Sinek) นักทฤษฎีด้านการบริหารจัดการและนักพูดผู้โด่งดังจากเวที Tedtalk จึงแสดงความคิดเห็นว่าสิ่งที่เราสามารถเปลี่ยนแปลงได้คือ ‘สภาพแวดล้อมภายใน’ โดยบอกว่า
“นั่นคือจุดที่ผู้นำมีบทบาทสำคัญมาก เพราะผู้นำคือผู้สร้างบรรยากาศ”
เขาย้ำเหมือนที่ผู้เชี่ยวชาญด้านภาวะผู้นำหลายคนแนะนำว่าผู้นำคือคนที่ทำให้คนในองค์กรรู้สึกปลอดภัย เป็นส่วนหนึ่งของกลุ่ม พร้อมจะมุ่งไปสู่เป้าหมายด้วยกันอย่างไร้ความตะขิดตะขวง
ซิเนกยังยกอุปมาเกี่ยวกับผู้นำให้เห็นภาพชัดโดยนำไปเปรียบเทียบกับการเป็นพ่อแม่ “เราต้องการมอบโอกาสให้แก่ลูกๆ มอบการศึกษา อบรมและลงโทษเมื่อจำเป็น ทั้งหมดก็เพื่อให้เขาเติบโตขึ้น …ผู้นำที่ดีก็ต้องการสิ่งเหล่านี้เช่นกัน”
ในปี 1958 โรเบิร์ต กรีนลีฟ (Robert Greenleaf) ได้เสนอแนวคิดทางปรัชญาเกี่ยวกับภาวะผู้นำที่ถูกรู้จักในนาม ‘ความเคลื่อนไหวของภาวะผู้นำแบบผู้รับใช้’ (Servant leadership movement) ซึ่งกลายเป็นแนวคิดหลักของการเป็นผู้นำในโลกสมัยใหม่ที่หลายองค์กรนำไปปรับใช้ โดยสรุปสั้นๆ ตามสำนวนของเขาได้ว่า
“ผู้นำแบบผู้รับใช้ คือผู้นำที่จะรับใช้ผู้อื่นก่อนเป็นลำดับแรก มันเริ่มต้นจากความรู้สึกว่าเขาต้องการจะบริการคนอื่นอย่างเป็นธรรมชาติเหนือสิ่งอื่นใด หลังจากนั้นการเลือกอย่างมีสติจะนำไปสู่ความมุ่งมั่นที่จะเป็นคนนำเอง”
การจะเป็นผู้นำที่ดีได้ยังมีปัจจัยอีกมากมาย และใช่ ไม่มีใครจะเป็นผู้นำที่ดีได้เพียบพร้อมหมดจดตลอดกาล เพราะบริบทในการบริหารจัดการ ความซับซ้อนในตัวมนุษย์ของผู้ตามย่อมเปลี่ยนแปลงไปตลอดเวลา แต่ดังที่กล่าวมาข้างต้นว่า ผู้เชี่ยวชาญหลายคนต่างเห็นตรงกันว่า ผู้นำคือ ‘ผู้รับใช้’ มากกว่าการเป็น ‘ผู้มีอำนาจ’ ที่คอยเบ่งพลังกดข่มผู้อื่น
ทั้งนี้ด้วยนิยามที่กว้างและเปลี่ยนแปลงได้ของการเป็นผู้นำนี้เอง ที่ทำให้ผู้นำที่ดีจำเป็นต้องเป็นนักเรียนที่พยายามเรียนรู้ภาวะผู้นำและพร้อมปรับปรุงเปลี่ยนแปลงตลอดเวลาแถมยังต้องยอมรับการลดบทบาทไปเป็นผู้ตามเมื่อยามตัวเองเป็นผู้นำได้ไม่ดีพอ
อ้างอิง
- Simon Sinek. Why good leaders make you feel safe. https://bit.ly/3hj54gG
- Carrie Barron. The Good Leader: Which Qualities in Your Boss Bring Out the Best (or Worst) in You?. https://bit.ly/2SBRTPD
- Chris Craddock. 12 Signs That You’re A Remarkably Good Leader. https://bit.ly/3dupClb
- Marcel Schwantes. 5 Signs That Instantly Identify Someone With Good Leadership Skills. https://bit.ly/3h3DViF
- Center for Servant Leadership. What is Servant Leadership?. https://bit.ly/3dv03QX
